Stopień wykorzystania funduszy unijnych w ramach FENG
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej podało, że w ramach środków unijnych z programów na lata 2021-2027 podpisano do 2 czerwca 2024 r. umowy na realizację 3 974 inwestycji o łącznej wartości wydatków kwalifikowalnych wynoszącej 78,7 mld PLN, z czego 62,8 mld PLN pochodziło z dofinansowania UE. Oznacza to wykorzystanie 19,6% dostępnych środków. W ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) ten stopień jest nieco wyższy, gdyż do dofinansowania skierowano projekty o wartości 8,2 mld PLN z dostępnego budżetu wynoszącego 34,2 mld PLN, co stanowi niespełna 24% wykorzystania alokacji.
Stopień wykorzystania środków w ramach Ścieżki SMART
Program Ścieżka SMART (FENG 1.1) wykazuje aktualnie niski stopień wykorzystania alokacji. Do dofinansowania skierowano 234 projekty o łącznej wartości ponad 2,5 mld PLN z blisko 19 mld PLN dostępnych do 2027 roku. Stanowi to zaledwie 10,5% środków przeznaczonych na ten instrument dotacyjny wspierający badania, rozwój i innowacje w Polsce.
W 2024 roku oceniane są jeszcze wnioski z drugiego konkursu w PARP, w ramach którego wpłynęły 2722 wnioski od MŚP. Duże przedsiębiorstwa złożyły 365 wniosków w naborze NCBR, a konsorcja – 566 wniosków. Łączny budżet tych konkursów wynosi prawie 2,9 mld PLN. Gdyby całe budżety zostały wykorzystane, alokacja w instrumencie Ścieżka SMART wyniosłaby ponad 5,4 mld PLN, czyli około 28% dostępnych funduszy. Wciąż pozostaje do rozdysponowania około 13,6 mld PLN do 2027 roku.
Niski stopień wykorzystania środków w Ścieżce SMART nie wynika z braku zainteresowania. W pierwszym naborze PARP w 2023 roku na 1496 wniosków jedynie 206 zostało pozytywnie ocenionych, co daje wskaźnik sukcesu około 14%. W naborze NCBR spośród 134 wniosków do dofinansowania wybrano 28, co daje wskaźnik sukcesu 21%. Jeszcze gorsze statystyki wynikają z opublikowanych w kwietniu wyników konkursu na rzecz dostępności, gdzie niewielka część wniosków została zaakceptowana.
Przyczyny i nowe zasady konkursów
Powodem niskiego wskaźnika sukcesu była m.in. zbyt mała liczba ekspertów w stosunku do liczby wniosków oraz fakt, że około ⅔ złożonych projektów nie kwalifikowało się do konkursu, musząc mimo to przejść przez całą procedurę oceny.
Na szczęście nowe konkursy Ścieżki SMART odbędą się na zmienionych zasadach. Najistotniejszą różnicą będzie wprowadzenie dwuetapowej oceny, która ma na celu podstawową selekcję projektów w pierwszym etapie, dopuszczając do drugiego etapu jedynie te, które spełniają kryteria kwalifikacyjne. Zniesiono również obowiązek wyboru podwykonawcy i podpisanie z nim umowy warunkowej przed złożeniem wniosku o dofinansowanie.
Zmiany te mają na celu usprawnienie procesu oceny i poprawę jej jakości, co powinno przełożyć się na przyspieszenie wydatkowania środków w kluczowym programie dotacyjnym wspierającym innowacje w Polsce.
Nowe konkursy Ścieżki SMART
24 maja 2024 r. ogłoszono kolejne nabory do programu Ścieżki SMART. NCBR ogłosił dwa nabory: pierwszy z budżetem 890 mln PLN oraz drugi na rzecz dostępności z budżetem 445 mln PLN, oba skierowane do dużych przedsiębiorstw. PARP ogłosił dwa nabory: dla pojedynczych MŚP z budżetem 2,1 mld PLN oraz nabór na rzecz dostępności z budżetem 0,222 mld PLN. Nowe zasady mają spowodować przyspieszenie wydatkowania środków.
Podsumowanie
Do końca trwania programu FENG pozostało jeszcze 3,5 roku, a wciąż dostępna jest znaczna większość środków unijnych. Wszystkie podmioty pragnące pozyskać dotację na rozwój innowacyjnego projektu powinny skorzystać z tej okazji, koncentrując się na przygotowaniu wniosku zgodnego z założeniami programu, co zwiększy ich szanse na pozyskanie funduszy.
