Świat firm rodzinnych to nie tylko bilanse, strategie i sukcesja majątkowa. To przede wszystkim ludzie, emocje, codzienne napięcia i niejednokrotnie ukryte potrzeby, o których nie mówi się wprost. Model 7 kapeluszy dr Adrianny Lewandowskiej© powstał z potrzeby zrozumienia tej wewnętrznej złożoności, nie organizacyjnej, lecz osobistej, emocjonalnej i tożsamościowej. To narzędzie, które zmienia sposób myślenia o roli właściciela, odsłaniając nieformalną dynamikę codziennych decyzji i pokazując, jak naprawdę wygląda droga do dojrzałej sukcesji.
Skąd wziął się model kapeluszy?
Model 7 kapeluszy dr Lewandowskiej© nie powstał w akademickim laboratorium, lecz w terenie, w gabinetach doradczych, przy kuchennych stołach właścicieli i w salach warsztatowych z rodzinami biznesowymi. Dr Lewandowska, autorka tej koncepcji, przez ponad dekadę towarzyszyła właścicielom firm rodzinnych w najważniejszych momentach ich działalności: przy podejmowaniu strategicznych decyzji, w trakcie kryzysów i przede wszystkim w czasie przygotowywania do sukcesji.
To, co wyłoniło się z setek rozmów i obserwacji, to nie prosty wzór na przekazanie władzy. To zrozumienie, że właściciel firmy rodzinnej nie pełni jednej funkcji. Codziennie balansuje między byciem liderem, rodzicem, kontrolerem, wizjonerem czy opiekunem majątku. Zamiast jednego kapelusza — nosi ich co najmniej siedem. I to właśnie ta metafora stała się punktem wyjścia do stworzenia spójnego, praktycznego narzędzia.
Czym jest dominująca logika przekonań?
U podstaw modelu leży koncepcja tzw. dominującej logiki przekonań. To poznawczy filtr, przez który właściciel postrzega rzeczywistość i podejmuje decyzje. Każdy z nas funkcjonuje w określonych ramach wartości, doświadczeń i emocji, które wpływają na sposób działania. U właścicieli firm rodzinnych te ramy są szczególnie silne, często nieuświadomione, ale obecne w każdej decyzji, którą podejmują.
Model 7 kapeluszy dr Lewandowskiej© pozwala te filtry nazwać, uświadomić i zrozumieć. Każdy kapelusz to metaforyczna rola, którą właściciel przyjmuje w zależności od sytuacji, fazy rozwoju firmy, napięcia w rodzinie lub osobistego przekonania, że „tak trzeba”. Dopóki nie są one nazwane, działają automatycznie. Dopiero ich rozpoznanie pozwala na refleksję i świadomy wybór: czy chcę nadal działać w ten sposób? A jeśli nie, co jestem gotów zmienić?
Siedem ról zaklętych w kapelusze
Model obejmuje siedem wyraźnie zdefiniowanych ról. Cylinder Właściciela symbolizuje odpowiedzialność właścicielską i majątkową, myślenie o strukturze własności, dziedzictwie i przyszłości firmy. Kapelusz Szeryfa to rola operacyjna, gdzie właściciel działa „na pierwszej linii”, zarządza, dowodzi, podejmuje decyzje tu i teraz. Beret z kolei wskazuje na odpowiedzialność relacyjną, w której właściciel buduje emocjonalne mosty, dba o atmosferę i wartości rodzinne.
Czapka Czarodzieja to metafora wizjonera. Ten kapelusz nosi ten, kto dostrzega przyszłość, widzi szanse, wybiega poza horyzont. Czapka Agenta FBI symbolizuje kontrolę, dane i bezpieczeństwo – to właściciel, który weryfikuje, analizuje, pilnuje zgodności. Hełm Strażaka należy do tego, kto działa błyskawicznie w sytuacjach kryzysowych, kto gasi pożary i przejmuje dowodzenie w momentach napięcia. Wreszcie Kapelusz Ogrodnika, który widzi firmę jako ogród, przestrzeń zrównoważonego rozwoju, miejsce troski i wartości.
Po co właścicielowi taka diagnoza?
Dla wielu właścicieli firm rodzinnych moment sukcesji to czas dużej niepewności. Nie chodzi jedynie o kwestie formalne, ponieważ te można załatwić notarialnie. Chodzi o coś znacznie trudniejszego: o gotowość do zmiany tożsamości. Do zejścia z pierwszego planu. Do oddania władzy nie tylko prawnie, ale też emocjonalnie.
Diagnoza kapeluszy to narzędzie, które pozwala zrozumieć, gdzie dziś jestem jako właściciel. Które role dominują w mojej codzienności? W której z nich utknąłem? A może są takie, których zupełnie nie dostrzegam, choć są niezwykle ważne w kontekście sukcesji?
Zamiast oceny otrzymujemy mapę. Mapę tożsamości, postaw, działań. To pierwszy krok do rozmowy nie o firmie, ale o człowieku, który stoi na jej czele.
Sukcesja zaczyna się od właściciela, nie od sukcesora
Jedna z najważniejszych tez modelu 7 kapeluszy Lewandowskiej© brzmi: sukcesja nie zaczyna się od dzieci, ale od założyciela. Dopiero wtedy, gdy właściciel zdejmie, choć część swoich kapeluszy i będzie gotów je przekazać, może zacząć się prawdziwa zmiana. W przeciwnym razie wszystko zostaje tylko na papierze: podpisany testament, akt przepisania udziałów, nawet oficjalne mianowanie sukcesora nie oznacza, że władza naprawdę została oddana.
Właściciele często tkwią jednocześnie w roli Szeryfa, Agenta FBI i Strażaka. Działają, kontrolują i gaszą pożary. Z jednej strony pragną odpoczynku, z drugiej nie potrafią zrezygnować z wpływu. Dopiero gdy rozpoznają ten wzorzec, mogą świadomie zdecydować: które kapelusze jestem gotów oddać? A które chcę jeszcze zatrzymać?
Dlaczego nie wystarczy kreatywne myślenie?
W świecie doradztwa strategicznego popularne są inne metafory, jak choćby sześć kapeluszy myślowych Edwarda de Bono. Choć są one cennym narzędziem do analizy pomysłów i procesów decyzyjnych, nie nadają się do pracy sukcesyjnej. De Bono mówi o sposobach myślenia. Dr Lewandowska o tożsamości.
Sukcesja to nie burza mózgów. To proces głęboko osobisty, który dotyka ról społecznych, pozycji w rodzinie, wpływu, poczucia sensu. Wymaga nie tylko analizy, ale również odwagi, by spojrzeć w lustro i powiedzieć: „nie chcę już nosić tego kapelusza, czas przekazać go dalej”. To inna liga pracy doradczej — bardziej terapeutyczna niż strategiczna. Bardziej ludzka niż narzędziowa.
Jak model pomaga firmie rodzinnej?
Zastosowanie modelu 7 kapeluszy dr Lewandowskiej© przynosi korzyści nie tylko właścicielowi, ale całej rodzinie biznesowej. Po pierwsze daje wspólny język. Dzięki temu, zamiast zarzutów, można prowadzić rozmowy oparte na zrozumieniu. Zamiast mówić: „Ojciec wszystkiego się czepia”, można powiedzieć: „Wygląda na to, że jesteś w czapce Agenta FBI. Może spróbuj dziś zdjąć ją, choć na chwilę?”.
Po drugie model porządkuje dynamikę ról. Pokazuje, które kapelusze są przegrzane, a które zaniedbane. Pozwala właścicielowi zrównoważyć swoje działania, a następcom przygotować się do przejęcia odpowiedzialności w sposób świadomy i dopasowany.
Po trzecie redukuje napięcia. Właściciel, który rozumie siebie i swoją tożsamość, jest mniej impulsywny, bardziej otwarty na zmianę. Rodzina zyskuje większą klarowność, a cały proces sukcesji przebiega w bardziej uporządkowany sposób.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat modelu 7 kapeluszy dr Lewandowskiej©, wejdź na stronę: familybusiness.ibrpolska.pl
Kapelusze dr Lewandowskiej – podsumowanie
Model 7 kapeluszy dr Lewandowskiej© to nie tylko narzędzie sukcesyjne, ale przede wszystkim sposób na zrozumienie tożsamości właściciela firmy rodzinnej. Pokazuje, że codzienność lidera to nieustanne przełączanie się między rolami: od operacyjnego dowódcy, przez opiekuna relacji, aż po wizjonera i zarządcę majątku. Diagnoza kapeluszy pomaga nazwać te role, zidentyfikować ich dominację lub zaniedbanie, a następnie zbudować świadomy plan sukcesji, który uwzględnia nie tylko formalności, ale też emocje, odpowiedzialność i gotowość do zmiany. To koncepcja, która daje język do prowadzenia trudnych rozmów i pozwala przejść z trybu działania do trybu świadomego wyboru zarówno w firmie, jak i w życiu rodzinnym.