Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (tzw. ból lędźwiowy lub „low back pain”) stanowi jedną z najczęstszych przyczyn ograniczenia aktywności zawodowej i życiowej osób dorosłych na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), około 60–80% populacji doświadcza tej dolegliwości przynajmniej raz w życiu. Co istotne, bóle kręgosłupa są obecnie jedną z głównych przyczyn niezdolności do pracy, a w wielu przypadkach prowadzą do przewlekłych schorzeń układu ruchu.
W artykule poniżej przedstawione zostały: główne grupy zawodowe szczególnie narażone na występowanie bólu w odcinku lędźwiowym, metody profilaktyczne oraz rola fizjoterapii w leczeniu i zapobieganiu nawrotom dolegliwości bólowych.
Grupy zawodowe najbardziej narażone na ból lędźwiowy
Ból kręgosłupa lędźwiowego może dotknąć osoby w każdym wieku i o różnym poziomie aktywności fizycznej. Niemniej jednak, liczne badania epidemiologiczne wskazują, że pewne grupy zawodowe są szczególnie narażone na rozwój tego rodzaju dolegliwości. Wynika to głównie z charakterystyki wykonywanych obowiązków służbowych, ergonomii pracy oraz warunków środowiskowych.
- Pracownicy biurowi
Osoby wykonujące pracę siedzącą – w szczególności przed komputerem – są jedną z największych grup ryzyka. Wielogodzinne przebywanie w pozycji siedzącej bez odpowiedniego wsparcia ergonomicznego, niewłaściwa pozycja ciała, a także brak regularnych przerw ruchowych przyczyniają się do przeciążeń odcinka lędźwiowego i osłabienia mięśni posturalnych.
- Kierowcy zawodowi
Kierowcy spędzają wiele godzin w pozycji siedzącej, dodatkowo narażeni są na mikrowibracje i wstrząsy pochodzące z nawierzchni drogowej. Czynnikami ryzyka są również nieergonomiczne fotele, ograniczona możliwość ruchu oraz nieregularność przerw.
- Pracownicy fizyczni
Osoby wykonujące pracę fizyczną, zwłaszcza związaną z podnoszeniem ciężarów, przenoszeniem ładunków, częstym pochylaniem się i pracą w wymuszonej pozycji, są szczególnie narażone na przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Do tej grupy zaliczają się m.in. pracownicy budowlani, magazynierzy, pielęgniarki i rolnicy.
- Pracownicy wykonujący pracę stojącą
Zawody wymagające długotrwałego stania, takie jak nauczyciele, pracownicy handlu, fryzjerzy czy pracownicy produkcji, również wiążą się z przeciążeniem dolnego odcinka kręgosłupa. Brak możliwości zmiany pozycji oraz ograniczony ruch sprzyjają powstawaniu napięć mięśniowych i przeciążeń stawowych.
Profilaktyka bólu lędźwiowego – klucz do zapobiegania
Skuteczna profilaktyka dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa powinna być wieloaspektowa i obejmować zarówno działania na poziomie indywidualnym, jak i organizacyjnym. Odpowiednia edukacja, świadomość ergonomii pracy oraz regularna aktywność fizyczna mogą w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia bólu.
- Ergonomia stanowiska pracy
Dostosowanie stanowiska pracy do indywidualnych potrzeb pracownika ma kluczowe znaczenie. W przypadku pracy siedzącej warto zwrócić uwagę na:
- właściwą wysokość i podparcie fotela (zwłaszcza w odcinku lędźwiowym),
- ustawienie monitora na wysokości oczu,
- podparcie przedramion i stóp,
- odpowiednie rozmieszczenie urządzeń i dokumentów.
Pracownicy fizyczni powinni mieć zapewniony dostęp do narzędzi ograniczających konieczność ręcznego podnoszenia ciężarów oraz być szkoleni z zakresu bezpiecznych technik podnoszenia i przenoszenia.
- Regularna aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna stanowi fundament profilaktyki dolegliwości kręgosłupa. Zalecane są ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie (core), rozciągające oraz stabilizujące. Szczególnie korzystne są: pływanie, joga, pilates oraz nordic walking.
Ważne jest również codzienne wdrażanie ruchu – np. krótkie spacery, ćwiczenia rozciągające w przerwach od pracy, a także unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji.
- Kontrola masy ciała i zdrowa dieta
Nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie kręgosłupa, zwłaszcza w jego dolnym odcinku. Właściwie zbilansowana dieta, bogata w witaminy i składniki mineralne (np. wapń, magnez, witamina D) wspomaga zdrowie kości i mięśni, a także wspiera procesy regeneracyjne.
- Redukcja stresu
Chroniczny stres może wpływać na zwiększenie napięcia mięśniowego, zwłaszcza w obrębie grzbietu, co z kolei prowadzi do pogorszenia postawy i nasilania dolegliwości bólowych. Warto wdrażać techniki relaksacyjne, jak medytacja, ćwiczenia oddechowe czy techniki uważności (mindfulness).
Fizjoterapia jako skuteczna forma leczenia i prewencji
W przypadku pojawienia się bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa zalecana jest jak najszybsza konsultacja z fizjoterapeutą. Wczesne wdrożenie terapii może znacznie skrócić czas rekonwalescencji i zmniejszyć ryzyko przejścia bólu w formę przewlekłą.
Najczęściej stosowane formy terapii:
- Terapia manualna
Zabiegi manualne (mobilizacje, techniki tkanek miękkich, masaż głęboki) mają na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości stawów, zmniejszenie napięcia mięśniowego i poprawę elastyczności tkanek.
- Ćwiczenia indywidualne (kinezyterapia)
Program ćwiczeń terapeutycznych dobierany jest indywidualnie na podstawie oceny funkcjonalnej pacjenta. Skupia się na wzmacnianiu mięśni stabilizujących, poprawie postawy oraz zwiększeniu zakresu ruchu.
- Fizykoterapia
W leczeniu bólu lędźwiowego pomocne mogą być również zabiegi fizykalne, takie jak: elektroterapia, krioterapia, ultradźwięki czy laseroterapia. Ich celem jest zmniejszenie bólu, obrzęku oraz stanu zapalnego.
- Edukacja pacjenta
Edukacja odgrywa kluczową rolę w skuteczności leczenia. Fizjoterapeuta uczy pacjenta prawidłowych wzorców ruchowych, ergonomii dnia codziennego oraz ćwiczeń, które można wykonywać samodzielnie w warunkach domowych.
Podsumowanie
Ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa jest zjawiskiem powszechnym, które w coraz większym stopniu dotyczy osób aktywnych zawodowo. Najbardziej narażone grupy to pracownicy biurowi, fizyczni, kierowcy oraz osoby wykonujące pracę stojącą. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka – obejmująca ergonomię, aktywność fizyczną, kontrolę masy ciała oraz redukcję stresu.
W przypadku pojawienia się objawów bólowych nie należy ich bagatelizować. Wczesna konsultacja z fizjoterapeutą, odpowiednio dobrana terapia oraz edukacja pacjenta pozwalają skutecznie zminimalizować dolegliwości oraz zapobiec ich nawrotom. Odpowiednie działania profilaktyczne i rehabilitacyjne to nie tylko poprawa komfortu życia, ale także realna inwestycja w zdrowie i wydolność zawodową na długie lata.
Autorem artykułu jest Kamil Luboński – fizjoterapeuta w Centrum Fizjoterapii Fizjo173 w Katowicach, dydaktyk Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. W swojej pracy skupia się na całościowym podejściu do pacjenta – od edukacji, przez diagnostykę funkcjonalną, aż po indywidualną terapię.
Dowiedz się więcej na: https://www.fizjo173.pl